Houtworm: van probleem tot oplossing!

Je hebt houtworm in huis of in je bedrijf? Dat is bepaald niet fijn. Of je vermoedt dat er houtworm aanwezig is, maar je weet het niet helemaal zeker? Hier praten we je bij over houtworm, zodat jij weet wat houtworm is, wat houtworm doet en of jij houtworm hebt thuis of in je bedrijf. Natuurlijk vertellen we je ook wat je tegen houtworm kunt doen. 

• Alles over houtworm
• Welke kevers zorgen voor houtworm?
• Houtworm voorkomen
• Houtworm zelf bestrijden of door een professional?
• Hoe wordt houtwormbestrijding uitgevoerd?

Wat is houtworm?

Houtworm is een term die wordt gebruikt voor de larven van verschillende soorten kevers die van hout leven: de larven vreten dus van jouw hout. Deze keversoorten kunnen we in twee groepen verdelen: de nathoutboorders en de drooghoutboorders. Om te begrijpen waar de houtworm in je woning of bedrijfspand vandaan komt, leggen we eerst het verschil uit tussen beide groepen.

Wat zijn nathoutboorders?

Nathoutboorders zijn keversoorten die vers (dus vooral nat) hout in de vrije natuur aantasten. Zieke of pas gevelde bomen zijn meestal het doelwit.

Wat zijn drooghoutboorders?

Drooghoutboorders zijn keversoorten die droog (onbewerkt) hout in woningen en bedrijven aantasten. 

Wat doet houtworm?

Houtworm tast hout aan. De larven vreten zich een weg door onbehandeld hout, van constructies en meubels. De larven ontstaan uit eitjes, die in het hout zijn gelegd door ‘mama’ kever. Ze heeft die eitjes bewust gelegd in hout dat haar ‘kindjes’ (de larven) heerlijk zullen vinden. De eitjes komen uit en de larven duiken direct dieper het hout in. Ze vreten zich een weg door het hout en maken lange, kronkelige gangen in. Dit vreetfestijn kan jaren duren.

De gevolgen van deze vraatzucht kunnen ernstig zijn. Houten constructies verzwakken steeds meer tot ze het op een zeker moment begeven. Het kan om een draagconstructie gaan en dat betekent dat je jaren gevaar kunt lopen zonder het te weten. Helaas kan het probleem erg lang onzichtbaar blijven, omdat de larven diep in het hout verstopt zitten.

Welke kevers zorgen voor houtworm?

Tot de drooghoutboorders behoren zeker vier beruchte keversoorten. Hun larven worden aangeduid als ‘houtworm’. Niet zelden leidt dat tot verwarring, want met welke keversoort heb je eigenlijk te maken als je - toevallig - houtworm in huis aantreft?

1. De gewone houtwormkever
2. De grote houtwormkever
3. De huisboktor
4. De spinthoutkever

Het is belangrijk dat je weet met welke keversoort je te maken hebt, want dan weet je ook hoeveel gevaar je loopt en wat je te doen staat om van de houtworm af te komen.

1. De gewone houtwormkever

De gewone houtwormkever is een langwerpige, donkerbruine kever met een licht gewelfd rugschild. Hij wordt 2,5 tot 5 mm lang. Volwassen houtwormkevers vliegen in de maanden mei tot en met augustus uit het hout om te gaan paren. De vrouwtjes vliegen dan verder; ze gaan op zoek naar houten oppervlakken om eitjes in te leggen. Vinden ze geschikt hout, dan leggen ze hun eitjes in alle mogelijke spleten of groeven. Houtworm komt vaak in tweedehands meubels voor, omdat die meestal onvoldoende worden gecontroleerd.

Van larve tot kever

Een wijfje kan tot 40 eitjes per keer leggen. Deze eitjes zijn een kwart millimeter groot en bijna doorschijnend. Hieruit komen de boosdoeners: geribbelde, lichtgele larven van 6 mm lang. Ze ontwikkelen zich het snelste bij een omgevingstemperatuur van 22 graden Celsius of hoger. Gemiddeld leven de larven zo’n jaar of drie in het hout, om zich vervolgens te verpoppen tot kever en uit te vliegen. Dan begint de cyclus opnieuw. 

2. De grote houtwormkever

De grote houtwormkever is, zoals de naam al doet vermoeden, groter dan de gewone houtwormkever: 4,5 tot 9 mm. Het rugschild is donkerbruin en er zitten gele vlekken op. Dit insect wordt ook wel ‘bonte knaagkever’, ‘bonte klopkever’ of ‘doodskloppertje’ genoemd.

Van larve tot kever

In maart en juni vliegen de volwassen exemplaren uit om te paren. Het wijfje legt hierna 40 tot 60 eitjes per keer. Ze doet dit het liefst in door vocht en schimmel aangetast hout. Uit de eitjes komen larven van 11 mm lang. Die kruipen over het hout tot ze een goede plek hebben gevonden om zich erin te boren. De larven eten hout én schimmel, want van schimmel kunnen ze nog sneller groeien. De aantasting van het hout gaat door tot ze volwassen zijn, uitvliegen en zich gaan vermenigvuldigen. Ze kunnen tot wel vijf jaar in het hout blijven zitten. En net als bij de gewone houtwormkever begint de cyclus dan weer opnieuw.

3. De huisboktor

De larven van de huisboktor zijn in het bijzonder gevreesd, omdat ze meer schade kunnen aanrichten dan andere soorten houtworm. Kenmerkend voor boktorlarven in huis is dat ze zich een weg in de lengterichting van het hout knagen, bijvoorbeeld in balken. Dit maakt dat houten constructies nog sneller verzwakken dan bij aantasting van houtworm van andere soorten kevers. Over de huisboktor hebben we ook een aparte blog geschreven. Daarin vind je alles wat je over dit destructieve ongedierte moet weten!

4. De spinthoutkever

Tot de spinthoutkevers behoren meerdere soorten, maar de meest voorkomende is de bruine spinthoutkever, alias ‘parketkever’. Deze kever is langwerpig en donkerbruin van kleur. Hij wordt 2 tot 7 millimeter lang. De larven zijn vaalwit van kleur en ongeveer 6 mm lang. Ze zijn dol op spinthout: dat is de houtlaag tussen de kern en de schors van boomstronken. Spinthout uit loofbomen vinden ze al helemaal fantastisch. Je treft ze meestal aan in vloeren of omlijstingen van schilderijen.

Hoe ontstaat een houtwormplaag?

Houtwormkevers en hun larven komen niet zomaar binnen. Vaak zitten ze in het brandhout dat je net vers uit het bos hebt gehaald. Leg je het hout naast je haard neer, dan verspreidt het ongedierte zich in de kortste keren door je woning. Je kunt ook houtworm of kevers in tweedehands meubels aantreffen. Eenmaal aangeschaft en binnengehaald, kun je rekenen op een houtwormplaag. Soms worden de kevers of de larven ook wel vervoerd met houttransporten.

Hoe weet je of je last hebt van houtworm?

Vermoed je houtworm in huis of in je bedrijf? Dan kun je eerst zelf op onderzoek uitgaan. De volgende aanwijzingen helpen je al een eind op weg:

• Kijk goed naar het houtwerk. Zitten er overal kleine cirkelvormige gaatjes in van ongeveer dezelfde grootte? Dit kunnen uitvliegopeningen zijn.
• Kijk ook onder het houtwerk. Liggen er hoopjes fijn zaagsel op de vloer? Dit kan boormeel zijn, dat is ontstaan door het geknaag van de larven. Bij korrelig boormeel heb je waarschijnlijk te maken met gewone houtworm. Is het boormeel vrij grof van structuur, dan gaat het om de larven van de grote houtwormkever.
• Wie heel goed luistert, kan misschien knaaggeluiden uit het hout horen komen. Vooral in de zomer schijnen ze goed hoorbaar te zijn. 
• Misschien zie je toevallig een larve uit het hout steken. Dan weet je genoeg!
• Mogelijk lopen of vliegen er kevers door het huis die op zoek zijn naar hout om eitjes in te leggen.

Houtworm voorkomen

Wie zit er te wachten op houtworm in huis? Niemand! Zeker als er veel hout in je huis of bedrijfspand is verwerkt, is het verstandig om je eens te verdiepen in maatregelen om houtworm te voorkomen. We noemen er een aantal:

• Controleer brandhout altijd op tekenen van houtworm voor je het naar huis brengt. Zitten er overal gaatjes in? Zie je één of meerdere wormen? Lopen er één of meerdere kevers op? Zo ja, laat het hout dan maar netjes liggen.
• Je loopt in een winkel en ziet een prachtig bureau of dressoir staan. Tweedehands, maar mooi houtwerk! Maar check direct op houtworm. En doe dat nog vóór je je portemonnee trekt. Zie je iets verdachts, licht dan meteen de verkoper in. Zo voorkom je ook dat iemand anders het meubel koopt.
• Hout dat je al in huis of in je bedrijfspand hebt liggen, kun je verven of vernissen. De verf- of laklaag bemoeilijkt eventuele kevers om eitjes in het hout te leggen.
• Je kunt houten meubels ook preventief behandelen met een anti-houtwormmiddel. Dit helpt trouwens alleen als je nog geen houtworm in huis hebt.
• Hout verven of lakken voorkomt ook dat het materiaal vochtig en/of beschimmeld raakt. Zo maak je het hout minder aantrekkelijk voor houtwormkevers

Waar kan houtworm allemaal in zitten?

Denk je dat je houtworm in je woning of bedrijfspand hebt? Laat een professional ernaar kijken om zekerheid te krijgen. Ondertussen slaat de angst je al om het hart: wat kan er allemaal door vraatzucht van de houtworm worden aangetast?

• Deuren
• Raamkozijnen
• Vloeren
• Trappen
• (Draag)balken (levensgevaarlijk!)
• (Parket)vloeren
• Schuren
• Boomstronken (in je tuin of in het bos)
• En dus ook brandhout…
• Meubels (kasten, stoelen, eettafels… noem maar op!)
• Kunstwerken (beelden of omlijstingen van schilderijen)
• Andere voorwerpen: manden, (deken)kisten… tot je kaasplank aan toe!

Kan ik zelf houtworm bestrijden?

Bestrijding van houtworm begint eerst en vooral bij preventie. Als de houtworm eenmaal in een gebouw zit, dan is het een stuk lastiger - zo niet bijna onmogelijk - om het zelf te bestrijden. Ja, er bestaan natuurlijk wel doe-het-zelfmiddelen. Je kunt je meubels of ander (klein) houtwerk insmeren met petroleum, zodat daarin geen eitjes kunnen worden gelegd, maar dit is vooral preventief bedoeld.

Naast petroleum zijn er ook andere (chemische) middelen verkrijgbaar, maar we weten vrijwel zeker dat deze lang niet zo krachtig zijn als de insecticide die professionele ongediertebestrijders gebruiken. Het gaat er namelijk om dat een middel langdurig kan doorwerken. En weet je wel om hoeveel larven het gaat en waar ze precies zitten? Zolang je dat niet met zekerheid kunt zeggen, is er geen beginnen aan.

Professioneel houtworm bestrijden

Je ontkomt er uiteindelijk niet aan: een houtwormplaag is zo lastig te bestrijden dat je het eigenlijk alleen maar aan een expert kunt overlaten. Maak meteen een einde aan je stress en neem contact op met een ongediertebestrijder voor een afspraak. Hij stelt eerst een inspectie voor om te kijken hoe groot je houtwormprobleem is. Op alle belangrijke vragen moeten antwoorden komen!

1. Is er daadwerkelijk sprake van houtworm?
2. Om welke houtwormsoort gaat het?
3. In welke ruimtes zitten de larven? 
4. Waar zitten de larven precies? In balken? Of ook in meubels?
5. Hoe veilig zijn de houtconstructies nog? Met name draagbalken moeten goed gecontroleerd worden. Een aannemer kan dit desgewenst ook controleren.
6. Zitten er uitvliegopeningen in het hout? Hoe groot zijn ze?
7. Ligt er boormeel onder het hout?

Als hij ze vindt, bestudeert de ongediertebestrijder de rondlopende kevers en de larven. Ook meet hij de vorm van de uitvliegopeningen. De gaten die de larven van de gewone houtwormkever maken, hebben meestal een diameter van 1-2 mm. De larven van de grote houtwormkever knagen grotere gaten: 2,5 tot 4 mm. De boktorlarven boren uitvliegopeningen die eruit zien alsof je een spijker schuin in het hout hebt geslagen en er vervolgens hebt uitgetrokken. 

Kosten houtworm bestrijding

Na de inspectie weet de houtwormbestrijder precies wat hij moet doen om de houtworm uit je woning of bedrijfspand te krijgen. Hij maakt eerst een plan van aanpak, waarin hij beschrijft welke werkzaamheden hij moet uitvoeren en welke kosten daaraan gekoppeld zijn. Het totale kostenplaatje hangt af van de ernst en de omvang van het probleem. Dat verschilt natuurlijk per situatie. Een houtwormplaag behandelen is altijd intensief en tijdrovend werk. Bovendien is de behandeling ook nog afhankelijk van de houtwormsoort die, terwijl je overlegt, nog vrolijk door je hout blijft bijten.

Wat kan ik zelf doen?

In het plan van aanpak staat ook wat jij eventueel kunt doen om de bestrijding een handje te helpen. Denk bijvoorbeeld aan:

• Het schuren van (bewerkte) houtoppervlakken.
• Het stofvrij maken van hout.
• Het vrijmaken van kruipruimtes. Staat er water? Dan moet dat eerst verwijderd worden voor de ongediertebestrijder de ruimte kan behandelen.
• Het verwijderen van isolatiemateriaal.

Je kunt dit allemaal zelf doen of afspreken dat de bestrijder dit (ook) voor je doet. Het is mogelijk dat hij daar extra kosten voor in rekening brengt.

Hoe wordt houtwormbestrijding uitgevoerd?

Je bent met de ongediertebestrijder tot een akkoord gekomen. Nu is het tijd voor serieuze actie! Maar wat moet een ongediertebestrijder allemaal doen om het gebouw van houtworm te verlossen? 

1. De bestrijder controleert nog eens of het aangetaste hout nog wel sterk genoeg is voor een behandeling. Is het te zwak, dan zal het hout (door een andere professionele partij) vervangen moeten worden.
2. Afvalhout wordt verwijderd en verbrand.
3. Is er beschimmeld hout aanwezig en heeft dit de grote houtwormkever aangetrokken? Dan moeten eerst de oorzaken voor het vocht worden opgelost. Misschien heb je wel te kampen met lekkages of er zijn rioolproblemen. Voor dit soort klussen kun je een rioolvakman inschakelen. Pas daarna kan het hout behandeld worden met een bestrijdingsmiddel tegen schimmel.
4. Houtwerk met lak- en verflagen kunnen in sommige gevallen ook zijn aangetast. Bijvoorbeeld als de kever kans heeft gezien om op een onbehandeld plekje eitjes te leggen. Het hout moet dan vooraf geschuurd en afgestoft worden. Zo kan het bestrijdingsmiddel straks makkelijker in het hout trekken.
5. Alle uitvliegopeningen in het hout worden met een staalborstel gereinigd.
6. De bestrijder boort gaten in het hout en steekt er pluggen in. Het bestrijdingsmiddel kan dan makkelijker in het hout worden aangebracht. Dit doet hij overigens niet in meubels, maar vooral in balken of andere draagconstructies.
7. De bestrijder verwijdert al het boormeel.
8. Het hout wordt dan stofvrij gemaakt.
9. De bestrijder draagt speciale kleding en een masker om zichzelf te beschermen. Hij injecteert onder druk een zeer giftig (maar daarom ook langdurig werkend) insecticide in het aangetaste hout.
10. Het gif doodt niet alleen de larven, maar ook de (nog niet uitgekomen) eitjes. Gaat het om boktor? Dan moet het hout volledig met insecticide doordrenkt zijn. 
11. Let op: tijdens de behandeling met insecticide zul je 24 tot 48 uur uit je huis moeten blijven. Dit zal vooraf ter sprake komen in het plan van aanpak, dan kun je je daar straks op voorbereiden.
12. Zit er houtworm in de kruipruimte? Dan gebruikt de bestrijder een speciale vloeistofpomp om het gif te kunnen aanbrengen. Aan de pomp is een lange slang verbonden, ook handig voor plagen op zolder.
13. Zit er vooral houtworm op zolder? In sommige gevallen moet er dan eerst een hoogwerker of steiger worden ingezet. Ook dit soort zaken komen in het plan van aanpak zeker aan bod.
14. Het komt voor dat het behandelde hout nog eens verstevigd moet worden. Dat kan met behulp van een gespecialiseerd (bouw-)bedrijf. Het hout moet tegen die tijd dan wel opgedroogd zijn.
15. Zitten de larven ook in één of meerdere meubels? Meubels worden in de regel nooit met insecticide behandeld. Daarvoor worden andere methode toegepast door gespecialiseerde bedrijven.
16. Geen kostbaar erfstuk, maar wel houtworm? Dan is het beter dat je het meubel vernietigt of laat vernietigen. Geef het meubel in ieder geval niet voor hergebruik door aan geïnteresseerden!

Nazorg bij houtwormbestrijding

Je krijgt in ieder geval garantie van de ongediertebestrijder. Dat is een extra geruststelling, zeker voor wat de kosten betreft. Maar ben je nu echt voor eeuwig van die houtverslindende lastpakken af? Waarschijnlijk, want het bestrijdingsmiddel werkt tot zeker vijf jaar door.